Kıbrıs müzakerelerinde mülkiyet sorunu ‘duygusal bağ’ formülü ile çözülecek. Üzerinde çalışılan formüle göre, 1974’ten önce 10’lu yaşlarına kadar Kuzey Kıbrıs’ta yaşayan bir Rum, ‘duygusal bağı’ bulunan mülklerine geri dönebilecek

Sefa Karahasan - Milliyet

Kıbrıs’ta Mustafa Akıncı’nın KKTC Cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından hız kazanan barış müzakerelerinde kritik aşamaya gelindi. Milliyet, Akıncı ve Rum lider Nicos Anastasiadis’in gerçekleştirdiği görüşmelerin içeriğine ulaştı. Diplomatik kaynaklardan alınan bilgiye göre, müzakerelerde en tartışmalı konuların başında gelen mülkiyet sorununun çözümü için ‘duygusal bağ’ formülü üzerinde çalışılıyor.

Buna göre; 1974’ten önce, belirlenecek bir yaşa kadar Kuzey Kıbrıs’ta yaşayan bir Rum, isterse ‘duygusal bağı’na bakılarak, mülküne geri dönebilecek. Masada ‘duygusal bağ’ yaşının 10’lu yaşlar olması tartışılıyor. Dini alanlar, çözüm sonrası güvenlik amaçlı kullanılacak mülkler, çözüm sonrası boşaltılacak mülkler, kamu menfaati amaçlı kullanılan mülkler, tahsis edilmemiş ve kullanılmayan mülkler ise duygusal bağ kapsamında yer almayacak. Bu kriterleri taşımayan tüm diğer mülkler ‘duygusal bağ’ kategorisine girebilecek. Bu öncelik olarak binaların iadesi için uygulanacak, daha sonra boş arazilerin iadesine geçilecek. Türkiye’nin 1974 harekatı sonrasında 162 ila 180 bin Rum’un güneye, 43 ila 65 bin Kıbrıslı Türk’ün ise kuzeye göç ettiği ve arkalarında sırasıyla, 1 milyon 350 bin ve 400 bin dönüm taşınmaz mal bıraktığı düşünülüyor.

‘Türk ve Rum sayısı eşit’

Mülkiyet konusunda varılan ortak anlayış ise şöyle:

- Kişilerin mülkiyet hakları kabul edilmiştir.

- Malını yitirmiş kişilerin ve kullanıcıların farklı seçim hakları olacak.

- Bunlar tazminat, takas ve iade olacak.

- Bağımsız mülkiyet komisyonu olacak. Eşit sayısıda Türk ve Rum üyeden oluşacak.

‘Çözümün ilk günü iade’

Diplomatik kaynaklardan edinilen bilgiye göre, Rum yönetimi lideri Nikos Anastasiadis, KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı ile yaptığı müzakerelerde, “çözümün ilk gününde Kapalı Maraş’ın iade edilmesini ve askerlerin çekilmeye başlamasını” istedi. Kıbrıs Rum tarafında Annan Planı’na yüksek bir oranda “hayır” dendiğini anlatan Anastasiadis, yapılacak yeni bir referandumda ‘evet’ çıkarmak için “Rum toplumuna ilk günden somut kazançlarının neler olacağını anlatması gerektiğini” ifade etti. Rum tarafına iade edilecek ve kimsenin yaşamadığı bölgelerin de ilk günde geri verilmesi gerektiğini belirten Anastasiadis’in, Akıncı’ya, “Çözüm ile birlikte sizlerin de (Ercan) havaalanı uluslararası uçuşlara açılacak ve uluslararası toplumla entegrasyonunuz başlayacak” dediği öğrenildi.

Cumhurbaşkanı Akıncı’nın da, “Kıbrıslı Türklerin çözümü geciktirme davranışlarında bulunmayacağını” anlattığı ve “Çözümün uygulanmasının gecikmesi kimsenin yararına olmaz” güvencesi verdiği belirtildi. Akıncı, çözümden sonraki süreçteki uygulamanın, makul zamana yayılması gerektiğine işaret etti. Akıncı’nın, Anastasiadis’e toprak konusu gibi kritik başlıkları görüşmek için “Ada dışında bir yere kapanalım” önerisi yaptığı da belirtildi. Rum liderin, Akıncı’nın önerisine kapıyı da kapatmadığını ancak “önce Kıbrıs’taki işleri bitirelim” dediği bildirildi.

Dönüşümlü başkanlık muammaya dönüştü

Kıbrıslı liderlerin çözümden sonra dönüşümlü başkanlık konusunda “ilke üzerinde anlaştıkları” ancak Anastasiadis’in dönüşümlü başkanlığın yeniden değerlendirilmesini istediği ve bu konuda net cevap vermediği kaydedildi. Türk tarafı çözümden sonra kuzeyde AB birinci hukuk uygulama isteğinden de geri adım attı. Rum tarafının AB başlığının konuşulduğu bir oturumda, ısrarla AB hukukundan bahsetmesine Akıncı sert bir cevap verdi. Hiçbir şeyin dokunulmaz olmadığını anlatan Akıncı’nın, “AB kutsal Kitap değildir. Benim için önemli olan kendi ihtiyaçlarımızdır” dediği belirtildi. AB’nin ilkelerine saygı gösterileceğine dikkat çeken Akıncı, “Türkler ile Rumların ihtiyaçlarının AB ile uyumlaştırılmasının önemine” işaret etti.

Yargıçlar anlaşamazsa kura çekilecek

Üzerinde anlaşılan diğer konular şöyle:

- Federal hükümette kamuda yer alacak personel oranı yüzde 33 Türk, yüzde 67 Rum olacak.

- Federal devletin bir ordusu olmayacak. Sadece Sahil Güvenlik olacak.

- Tüm birleşik Kıbrıs vatandaşları, Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum Kurucu Devleti’nin iç vatandaşı olacak.

- Başkan ve başkan yardımcısı seçilecek kişiler 5 yıllık dönemi aralarında eşit bölüşebilecek. Buna göre 2 yıl 6 ay başkan olan kişi, 2 yıl 6 ay başkan yardımcısı olabilecek.

- Senato ve Temsilciler Meclisi’nde de görev süresi 5 yıl olacak. Çözümden sonra yapılacak seçimde, ilk 2 yıl 5 aylık dönemde Temsilciler Meclisi’nin başkanı ve Senato’nun başkanı Rum Kurucu Devleti’nden; Temsilciler Meclisi’nin başkan yardımcısı ve Senato’nun başkan yardımcısı Türk Kurucu Devleti’nden olacak.

- Federal Yüksek Mahkemesi’nde 8 yargıç olması konusunda anlaşıldı. Bu rakam değişebilir. En kritik karar ise, Federal Yüksek Mahkeme’de karar alma mekanizmasında bir tıkanıklık yaşanırsa, son çare kura çekilmesi olacak.

- Kurucu devletlerin polis teşkilatının yüzde 60 Rum, yüzde 40 Türk ile yüzde 50’ye 50 arasında bir rakam olması konusunda fikir birliği var.

220 bin Türk oy kullanabilecek

Kıbrıslı liderler, Ada’da yapılacak referandum öncesinde vatandaşlık sayısı konusunda da anlaştılar. Buna göre Rum nüfusu 802 bin, Türk nüfusu ise 220 bin olacak. Rumlar, referandumda oy kullanacak vatandaşları da gündeme getirdi. Rum müzakere heyeti, bir referandumda 220 bin vatandaştan fazla oy kullanılamayacağını belirtti. Rum liderin “yurtdışında yaşayan Kıbrıslıların oy vermesine” karşı çıktığı ve “Onların kafasındaki resim biraz farklı. Onlara oy verme hakkı verirsek, bir tanesinin bile evet oyu vereceğini düşünmüyorum” dediği öğrenildi. Akıncı’nın da, referandumda oy verecek Türklerin sayısının 220 bin olduğunu ve bu rakamın asla yükselmeyeceğini söylediği bildirildi. Rum Sözcü Nikos Hrisostomidis’in de, referandumda oy kullanacakların listesinin basılmasını istediği kaydedildi.