Avrupa Parlamentosu (AP), Türkiye’nin AB üyelik süreciyle ilgili değerlendirme raporunu bugün genel kurulda tartışmaya açıyor. Nacho Sánchez Amor tarafından hazırlanan ve 15 Nisan’da Dışişleri Komisyonu’nda kabul edilen rapor ve karar tasarısı, Ankara-Brüksel hattındaki ilişkilerin mevcut haliyle üyelik perspektifi taşımadığını açıkça ortaya koyuyor. Karar tasarısında vize serbestisi ile değerlendirmeler de yer alıyor.

Avrupa Parlamentosu, Türkiye raporunu ve karar tasarısını bugün AB Dış Politika Şefi Kaja Kallas’ın da katılacağı oturumda tartışacak ve 7 Mayıs Çarşamba günü oylama yapacak. Karar tasarısının, Türkiye’ye açık bir uyarı olarak onaylamasına kesin gözüyle bakılıyor.

KIBRIS KONUSU KIRMIZI ÇİZGİ
Raporun en dikkat çeken bölümlerinden biri, Türkiye’nin 1974’ten bu yana Kıbrıs’ın kuzeyindeki askeri varlığına ve Kıbrıs Cumhuriyeti’ni tanımamasına yönelik sert eleştiriler. Metinde, AB-Türkiye ilişkilerinde ilerleme sağlanabilmesi için Ankara’nın Kıbrıs’taki statükoyu sürdürmekten vazgeçmesi gerektiği belirtiliyor. Maraş’taki tek taraflı açılım kararının geri alınması çağrısında bulunuluyor.

Karar tasarısında neler var?

Karar tasarısında, Kız Çocukları Davası’ndan AİHM kararlarının uygulanmasına, cezaevlerindeki kötü koşullardan çıplak aramalara, Cumartesi annelerinden Ömer Faruk Gergerlioğlu’na, gazetecilere yönelik baskılardan yargının siyasallaştırılarak bağımsızlığını kaybetmesine kadar pek çok konuya ve aktöre değiniliyor.

İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı Akın Gürlek’e yönelik yaptırım talep edilirken ve Abdullah Öcalan ile Devlet Bahçeli’nin çağrılarıyla başlayan sürecin olumlu sonuçlanması temenni ediliyor.

Karar tasarısında, Türkiye’nin AİHM önünde en fazla bekleyen dava başvurusuna sahip ülke olduğu, 2024 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde Türkiye 180 ülke arasında 158’inci sırada yer aldığı, Freedom House’a göre “özgür değil” olarak sınıflandırıldığı, medyanın yüzde 85’inin hükümet tarafından kontrol edildiği, Anadolu Ajansı’nın propaganda aracına dönüştürüldüğü, Avrupa Konseyi üyeleri arasında en yüksek tutukluluk oranına ve en kalabalık cezaevlerine sahip ülke konumuna geldiği ve AB ülkelerindeki Türk diasporasını iç siyasette araçsallaştırdığı gibi konulara yer verildi.

Üyelik müzakereleri hayal

Rapora göre Türkiye, Avrupa Birliği’ne üyelik isteğini yinelemeye devam ediyor ve bunu özellikle güvenlik, göç, ekonomi ve jeopolitik konulardaki iş birliği üzerinden temellendiriyor. Ancak Avrupa Parlamentosu, bu argümanın üyelik için yeterli olmadığını net bir şekilde ifade ediyor.

Milletvekilleri, Türkiye hükümetinin üyelik konusundaki son dönemdeki pozitif söylemlerine rağmen, bu beyanların somut reform adımlarıyla desteklenmediğini vurguluyor. İnsan hakları sicilinin kötüleştiği, hukukun üstünlüğü ilkesine ve temel özgürlüklere aykırı bir yönetimin sürdüğü bir ortamda, üyelik müzakerelerinin yeniden başlamasının mümkün olmadığı belirtiliyor.

Raporda, Türkiye ile AB arasındaki ilişkilerin, mevcut siyasi ve jeopolitik iş birlikleri altında “stratejik ortaklık” temeline oturtulabileceği; ancak üyelik sürecinin 2018’de dondurulmuş haliyle kalacağı aktarılıyor.

“Türkiye vize serbestisi için gerekli adımları atmıyor”

Avrupa Parlamentosu, Türkiye’nin vize serbestisi için gereken 6 kriter konusunda hala ilerleme kaydetmemesinden üzüntü duyduğunu belirtiyor. Vize serbestisi için belirlenen toplam 72 kriterden 6’sı hakkında hala çözüm üretilemedi. Türkiye’nin özellikle Terörle Mücadele Yasası’nda önemli değişiklikler yapması gerekiyor.

Türkiye 6 kriteri tüm AB üye ülkelerine karşı ayrımcılık yapmadan yerine getirdiğinde sürecin başlatılabileceği yeniden vurgulanıyor. Türkiye’nin sürecin ilerlememesinden AB’yi sorumlu tutması eleştirilerek, gerekli adımları atmamasının doğrudan olumsuz sonuçlara yol açtığı hatırlatılıyor.

Öte yandan Parlamento, AB ülkelerinin vize işlemleri için daha fazla kaynak ayırmasını istiyor. Özellikle iş dünyası ve Erasmus öğrencileri için vize kolaylaştırma önlemleri destekleniyor.

Avrupa’nın iç tartışması

Ancak Avrupa Parlamentosu içinde Türkiye yönelik bu yaklaşımı yeterli görmeyen milletvekilleri de mevcut. Başta Yeşiller, Sol ve Sosyalist gruplar olmak üzere birçok milletvekili, insan hakları ve demokratik değerlere saygı gösterilmediği sürece sadece üyelik değil, ticaret ve göç gibi diğer alanlardaki üst düzey temasların da sınırlandırılması gerektiğini savunuyor.

İstanbul Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu tutuklandıktan sonra Avrupa Birliği ile Türkiye arasında Brüksel’de 3 Nisan 2025’te 6 yıl aradan sonra ilk kez Yüksek Düzeyli Ekonomik Diyalog (HLD) toplantısı gerçekleştirilmişti.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, AB Komisyonu’nun Ekonomiden Sorumlu Üyesi Valdis Dombrovskis ve Genişlemeden Sorumlu Üyesi Marta Kos ile bir araya gelmiş ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi, Gümrük Birliği’nin modernizasyonu ve yatırım ortamının iyileştirilmesi gibi konular görüşülmüştü. Komiserler, milletvekillerinde tepki görmüştü.