Geçtiğimiz haftalarda Belediye Başkanı Nidai Güngördü katıldığı televizyon programında Girne’nin arıtma sorununa ilişkin önemli bilgiler paylaştı.

Girne’de bugün hizmet verilen kişi sayısı ise 125 bin iken arıtma tesisi 15 bin kişilik kapasiteye sahip.

Mevcut arıtmayı ıslah etmek için 6,5-7 milyon Euro (40-45 milyon TL) kaynağa ihtiyaç var.

Belediye bütçesinde bu iş için ayrılan kaynak miktarı ise 2 milyon TL.

Sayın Başkan kaynak yetersizliğinden dolayı devletle işbirliği yaparak bu sorunu çözmek istediklerini ifade ediyor.

Türkiye’de de resmi makamlarla bu konuyu görüştüklerinden söz ediyor, T.C. Büyükelçiliği Kalkınma ve Ekonomik İşbirliği Ofisi’yle ilişkileri olduğundan bahsediyor.

“Bir yatırımcı bulup yap-işlet-devret modeline göre yapabilir miyiz diye de çalışıyoruz” diyor devamla.

Mevcut tesis bir Kıbrıslı Rum’a ait olduğu için AB ile bu konuda ilişkilerin zayıf olduğunu anlatıyor.

Kısacası Girne’nin başı büyük dertte…

Lefkoşa ve Mağusa başta olmak üzere diğer yerleşim birimlerimizde de kanalizasyon altyapısının yeni yatırımlarla geliştirilmesi şart.

Girne Belediye Başkanı bir arıtma tesisinin ıslahı için ihtiyaç duyulan kaynaktan söz ediyor ama KKTC genelinde düzgün işleyen bir altyapı için 26 yeni arıtma tesisi kurulması gerekiyor.

2015 koşullarında arıtma tesisleri dâhil tüm kanalizasyon altyapısı, su dağıtım şebekelerinin iyileştirilmesi ve yağmur drenaj sistemleri için toplamda yaklaşık 1 milyar TL’lik bir yatırıma ihtiyaç olduğunu tahmin ediyorduk.

Bugünkü fiyatlarla muhtemelen bu miktar en az 2 milyar TL’yi bulmuştur.

Sayın Başkanın sözünü ettiği çözüm formüllerini tek tek değerlendirelim:

1) Öyle anlaşılıyor ki Kıbrıs sorunu nedeniyle bu meseleyi AB desteğiyle aşmamız mümkün görünmüyor.

2) Sayın Başkan çaresizce görece bütçe büyüklüğü nedeniyle olsa gerek devletle işbirliğinden söz ediyor.

KKTC’nin 2019 bütçesinde mahalli yatırımlar için ayrılan kaynak 207,9 milyon TL.

6 aylık gerçekleşme ise 55,4 milyon TL.

Belli ki bütçe sıkıntıları nedeniyle mahalli yatırımlar ağırdan alınıyor.

Öyle olmasa bile devletin yatırım bütçesinin beşte birini sadece bir arıtma tesisi için kullanması mümkün değil çünkü yıllardır bekleyen onca yatırım var.

Su ve kanalizasyon alanındaki toplam yatırım ihtiyacımız toplam devlet bütçemizin neredeyse üçte birine tekabül ediyor.

Kısacası KKTC devletinin bu işin altından kalkması imkânsız gibi bir şey…

3) Sayın Başkan Türkiye opsiyonu üzerinde duruyor.

Yukarıdaki grafiğe bakarak Türkiye Cumhuriyeti’nin KKTC’ye yardımlarını incelediğimizde 2009 yılından itibaren bütçe açığına katkının yıllar itibarıyla azaldığını (turuncu çizgi), buna mukabil bütçe açığına katkı hariç yardımların ise arttığını (yeşil çizgi) görüyoruz.

2009 yılında bütçe açığına TC katkısının bütçe açığına katkı hariç TC yardımlarına oranı yüzde 149 iken bu oran 2011 itibariyle yüzde 89’a, 2014 itibariyle yüzde 56’ya, 2016 itibariyle yüzde 25’e ve nihayet 2018 itibariyle de yüzde sıfıra düşüyor.

Büyük resmi görmek ve anlamak açısından bu veriler çok önemli.

10 yıldır iki devletin ortak hedefi bütçe açığına katkıyı tedrici olarak azaltarak altyapı yatırımları da dâhil kalkınmaya pozitif etki yapacak alanlara katkıyı artırmak olageldi.

2018 yılı bu açıdan bir milattı.

Şimdi artık KKTC’yi yönetebilmenin en öncelikli gereği bütçe açığına katkı almadan gemiyi yüzdürebilmek oldu.

İlk kez 2018 yılında bütçe açığına sıfır katkı yapıldı.

Bundan böyle annemizden bize harçlık yok.

Ancak beklenenin aksine bütçe açığına katkı haricindeki alanlara sunulan yardımlar da son iki yılda ciddi şekilde azaldı.

Türkiye’deki sistem karmaşası ve ekonomik kriz nedeniyle 2018 ve 2019 yılları KKTC’ye sunulan yardımlar bakımından kayıp yıllar oldu.

Konumuzdan uzaklaşmamak adına farz edelim ki Türkiye’deki krizler aşıldı ve 2020 itibariyle bu alanda normalleşmeye gidildi:

Son yıllarda Türkiye’nin belediyelerimize sunduğu proje katkısı yıllık 50 milyon TL dolaylarında idi.

Bu miktar bugün Girne Belediye Başkanı’nın bir arıtma tesisinin ıslahı için sözünü ettiği kaynak ihtiyacına tekabül ediyor.

Yani belediyelerimize sunulan proje katkısı önümüzdeki yıllarda katlanarak artsa dahi KKTC’nin su ve kanalizasyon altyapısı sorununu çözmeye yetmeyecek.

Yine 2015 yılındaki hesaplamaya göre bu alanda ihtiyaç duyulan yatırım miktarı Türkiye’nin belediyelerimize sunduğu proje desteklerinin son 15 yıldaki toplamı kadardı.

Kaba bir hesapla bugün bu kaynağı sadece bu alandaki ihtiyacı karşılamak üzere kullanmaya başlasak herhalde 2035-2040 yıllarına kadar bu yatırımları anca tamamlayabileceğimiz görülüyor.

Ki bu durum belediyelerimizin yol asfaltlamadan tutun da çocuk parklarına, kaldırımlara ve bilumum yatırımlarına 2040 yılına kadar sıfır katkı almaları anlamına da geliyor.

Yani bu da imkânsız bir seçenek…

4) Sayın Başkanın sözünü ettiği alternatiflerden geriye sadece yap-işlet-devret modeli kalıyor.

Zaten Türkiye’den gelen su ile birlikte tüm su ve kanalizasyon altyapı yatırımlarımızın bu modelle çözüme kavuşturulması hususunda bir de uluslararası anlaşma imzalanmıştı.

Bana kalırsa Türkiye ile imzalanan anlaşma bizim kendi beşeri sermayemizle üretmemiz gereken bir formülü içerdiğinden aslında tamamen gereksiz de bir anlaşmaydı ancak yine de iyi ki bu anlaşma imzalandı.

Böylelikle incir ipi gibi uzayıp gidecek verimsiz tartışmaları aşan bir zemin oluşabildi.

Sayın Belediye Başkanı da Sayın Başbakan da bilmeli ki;

Girne Belediyesinin öz kaynaklarıyla su ve kanalizasyon altyapısını güçlendirmek, bu yolla yeni sisteme geçişle birlikte belediyelere sunulacak kâr payından daha yüksek oranda pay almayı hedeflemek hakkı saklıdır.

Bunun dışındaki ve hükümete bu konuda hızlı hareket etmesi yönünde baskı kurmak haricindeki tüm eylem ve söylemler rasyonel akılla da uluslararası anlaşmayla da çelişeceğinden siyaseten boşa kürek çekmekten başka bir işe yaramayacaktır.

Hükümetimiz alakadar olur mu bilemeyiz ama ciddi bir sorunla karşı karşıyayız:

Kendi dışkımızda boğuluyoruz…