Maliye Bakanlığı Ağustos 2020 gelir ve giderlerini yayınladı.

Her yıl Meclis tarafından onaylanan yıllık bütçede öngörülen gelirlerin üzerinde bir gelirle yıl kapatılıyordu.

Örneğin 2019 yılı gelirleri bütçedeki gelir öngörüsünün % 21,64 üzerindeydi.

Bu yıl pandemi nedeniyle bu gidişat tersyüz oldu.

Gerçekleşen gelirler bütçede öngörülen gelirlerin altında seyrediyor.

Örneğin tadil bütçede vergi gelirleri 5,4 milyar iken 8 aylık dönemin sonunda 3,6 milyar değil 3 milyar düzeyinde gerçeklemiş.

Vergi gelirlerindeki kayıp % 17 düzeyinde…

Bir toparlanma yaşanmaz ve yılı bu oranda kayıpla kapatırsak vergi gelirlerinde 936 milyon dolaylarında bir sapma meydana gelecek.

Yerel bütçe açığımız 879 milyon.

Gelirlerdeki sapma ile yerel açık 1,8 milyarı buluyor.

Peki, bu açık nasıl kapatılacak?

Devletin gelirleri sadece vergi gelirlerinden ibaret değil.

Diğer gelir kalemleri şöyle özetlenebilir:

1) Merkez Bankası kâr payı gibi “Mali Olmayan Teşekkül ve Kamu Mali Kuruluşlarından Gelirler”,

2) Ercan Havaalanı Gelirleri gibi “Diğer Gelirler”,

3) Kurumlarla mahsuplaşma ve benzeri anlaşmalar kapsamında elde edilen gelirler ve

4) Dış yardımlar.

Kısaca baktığımızda tadil bütçede 15 milyon dolayında öngörülen Merkez Bankası kâr payı geliri bu yıl 257,7 milyon düzeyinde gerçekleşmiş.

Aradaki 242,6 milyonu eksilttiğimizde yerel açık 1,57 milyara düşüyor.

Ercan Havaalanı Gelirleri bütçede 200 milyon öngörülmüştü.

8’inci ayın sonunda sapma % 55,6 düzeyinde oldu.

Eğer bu kalemde gelir kaybı bu düzeyde kalırsa yılsonu itibariyle 111 milyon dolayında bütçe öngörüsünün gerisinde kalınacak.

Bunu eklediğimizde yerel açık 1,68 milyara çıkıyor.

3’üncü sıradaki gelir kaleminde bu yıl TMSF’den hazineye aktarılan 265,5 milyonluk bir kaynak söz konusu.

Ancak bu gelir tadil bütçeye aynı meblağla yansıtıldığından bu kaynak yerel açığı etkilemiyor.

Dış yardımlarla ilgili enteresan gelişmeler yaşanıyor.

Savunma hibeleri tadil bütçede 650 milyondan 736 milyona çıkarıldı.

Belli ki geçen yıldan kalan alacaklar da bu kaleme eklendi.

8 aylık gerçekleşme ise 451,3 milyon oldu.

284,7 milyonluk bakiye “savunma hesabı sadece savunma için harcanabilir” prensibi nedeniyle yerel açığımızı etkilemeyecek.

Geriye kalıyor “kamu maliyesinin desteklenmesi” kalemi…

Bu kalem tadil bütçede 1,25 milyar görünüyor.

90,6 milyonu “67/2005 Yasa Gereği Ödemeler” için kullanılabilir.

66 milyonu ise hali hazırda kullanıldı.

Geriye kalan 1,1 milyarı eksilttiğimiz zaman yerel açığımız 498,6 milyona düşüyor.

Bu açık yönetilemeyecek büyüklükte değil…

Ancak yönetilmesi gerekiyor.

Bunun için ne yapılabilir?

1) Vergi gelirlerinde ve Ercan Havaalanı gelirlerinde öngörülen toplam 1 milyarın üzerindeki kaybı azaltmak pandemi ile mücadeledeki başarıya bağlı.

Unutmamak gerekir ki 8 aylık dönem ekonominin tamamen kapalı olduğu ayları da kapsıyor.

Pandeminin sona ermesiyle veya sağlıkta alınacak önlemlerle daha sürdürülebilir açılma gerçekleşirse turizm ve yükseköğretimde yaşanacak olumlu gelişmelere bağlı olarak talep artabilir ve yerel gelirlerdeki kayıp öngörüsü azalabilir.

Yılın son 4 ayında pandeminin ekonomi üzerindeki yükü hafiflerse bu iki kalemdeki gelir kayıpları 500-600 milyon düzeyine düşebilir.

Ancak pandeminin ekonomi üzerinde yarattığı yük büyür hatta ekonominin iyiden çökmesine yol açarsa bu iki kalemdeki gelir kaybı artabilir de.

2) Giderlerin bütçede öngörülenden daha az olmasına yönelik maliye politikaları geliştirilebilir:

Bu alanda zaten hükümet kılı kırk yarıyor.

Ancak giderlerin önemli bir kısmı maaş ve maaş nitelikli harcamalar olduğundan hükümetin giderleri azaltma yönündeki çabaları sınırlı düzeyde etki yaratabiliyor.

2020 bütçe yılı 13’üncü maaş giderinin yerel bütçe artıya geçene kadar ötelenmesi bir alternatif olabilir.

Dış yardımlar başlığını ayrıca değerlendirmek gerekiyor çünkü;

Dış yardımlar realize olmazsa 1,68 milyarlık açığın yönetilebilmesi imkânsız gibi bir şey.

İlaveten;

2020 yılı 8 aylık gerçekleşmede bütçede toplamı 1,5 milyarı aşan gelir ve kurumlar vergilerinde % 10’un üzerinde kayıp söz konusu.

2021 yılında bu kayıp % 50’nin de üzerine çıkacak.

Yani yerel açık önümüzdeki yıl 3 milyarı da aşacak.

Pandemi sonrasında dış yardım bağımlılığı ile mücadeleye sıfırdan yeniden başlamamız gerekecek.

İçinde bulunduğumuz reel durumda ise sadece hükümetin değil önümüzdeki dönem için hükümete hatta Cumhurbaşkanlığı makamına talip olan tüm siyasilerin ciddiye alması gereken sorular var:

1) 2020 yılı ve sonrası için Türkiye ile diyaloğunuz dış yardımların realizasyonuna katkı sağlıyor mu?

2) 2020 yılında yerel açığı kapatabilmek için ve önümüzdeki dönemde dış yardım bağımlılığı ile mücadele kapsamındaki somut önerileriniz nelerdir?

Bu iki soruya yanıt vermeden ortaya konan tüm siyasi argümanlar, futbol tabiriyle “saha dışı hücum oyuncusu” görüntüsüne yol açıyor.

Bu ülkeyi ve halkımızı gerçekten seviyorsak şeytanın bacağını kırıp üçüncü dünya ülkelerinde örneği görülebilecek siyaset tarzının ötesine geçmeyi başarmamız gerekiyor.