Etkisi azalabilir veya artabilir...

ads ads ads ads
15/06/2022

ads
Etkisi azalabilir veya artabilir...

İnsanlar yediği yiyecekleri kolesterol, tansiyon, şeker gibi hastalıklarına uygun seçer ve en sağlıklı olanı yemeye çalışır. Ancak unuttukları bir şey var: Sağlığı iyileştirici bazı yiyecekler kimi ilaçlarla etkileşime girerek sorunlara sebep olabiliyor. Peki hangi besin hangi ilaçlarla tüketilmemeli? Bazı ilaçlar aç karnına alınmalı, bazıları da yemekle birlikte yutulmalı… Bunlar, size reçete edilen ilaçların paketinin üzerinde yazan temel talimatlar.

Peki sadece bunlarla sınırlı kalmayıp ilaçla birlikte yenilen ve içilen gıdaların da sağlığa önemli bir etkisi olabilir mi?

İLAÇ VE GIDA İKİ ŞEKİLDE ETKİLEŞİME GİRİYOR

Gıda, ilaçla iki ana yolla etkileşime girebiliyor. Bazı gıdalar vücudun belirli ilaçları emme yeteneğini bloke ederek kişinin aldığı dozu etkili bir şekilde azaltıyor. Bazı gıdalar ise ilaçların emilimini arttırarak aşırı doza yol açabiliyor.

ABD Wisconsin Tıp Fakültesi'nde geçen ay yapılan araştırma, bazı yapay tatlandırıcıların vücudun antibiyotikler, antidepresanlar ve antiviraller de dahil olmak üzere belirli ilaçları metabolize etme şeklini etkileyebileceğini öne sürdü.

Laboratuvar temelli çalışma, suni tatlandırıcıların karaciğerdeki toksinlerin ve ilaçların vücuttan atılmasına yardımcı olan bir proteinin işlevini bozduğunu gösterdi. Araştırmacılar bunun sadece ön çalışma olduğunu ve 'daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu' söyledi. Ancak bu, bir ilacın nasıl çalıştığını etkileyen tek gıda örneği değil. Narenciyenin özellikle de greyfurtun en az 85 farklı ilacın emilimini bozduğu biliniyor.

Greyfurt, ilaç üzerindeki etkisi nedeniyle en çok araştırılan gıdalardan biri. Araştırmalar, günde sadece 230 gramlık bir bardak greyfurt suyu içmenin ilacın gücünü artırdığını gösteriyor.

Etkisi azalabilir veya artabilir... Hangi besinler hangi ilaçlarla etkileşime giriyor?

Bunun nedeni, bu meyvelerin vücudumuzda ilaçları parçalayan ve potansiyel olarak kan dolaşımımızda tehlikeli derecede yüksek seviyelere yol açan bir enzime müdahale edebilen furanokumarinler adı verilen bileşikler içermesi.

Edinburgh Üniversitesi'nde klinik farmakoloji uzmanı Prof. Dr. Simon Maxwell “Normal koşullar altında, bu enzim kanınıza giren ilaç miktarını azaltır” diyor. “Ama aynı zamanda greyfurt suyu içerseniz veya meyveyi yerseniz, furanokumarinler bu enzimin işini yapmasını engeller.”

Maxwell, "Bu Etkileşim kısmen bağırsakta meydana gelir, emilimin artmasını sağlar. Aynı zamanda karaciğerde, ilacın emilimden sonraki saatler içinde aşamalı olarak çıkarılmasını önler"

Tabii bazen yiyecek veya içeceğin etkisi olumlu da olabilir…

Etkileşimler konusunda uzmanlaşmış bir eczacı olan Aidan Goggins, içerdiği kafeinin ilacın bağırsakta emilimini hızlandırdığı espressonun ağrı kesicilerin etkisini artırabildiğini söylüyor.

Ancak bir ilacın etkisinin arttırılmasının tedavide istenen bir şey olmadığını vurgulayan Farmakolog Dr. Melis Yavuz, “Tedavilerdeki prensip uygun dozda, uygun hastada, uygun tedavi şeklinin uygulanması ve buna da tedaviyi tasarlayan hekim karar verir. İlaçlar, toksik doza çıkmadan etkinliğinin en optimum olduğu dozda kullanıldığı bir aralıkta reçete edilir” dedi.

BAĞLANTILAR TESADÜFEN ORTAYA ÇIKTI

Bir kişinin yaşı, kilosu ve cinsiyeti de dahil olmak üzere diğer faktörler de ilaçların vücutta nasıl emildiğini etkileyebiliyor. Ancak yediğimiz yiyeceklerle etkileşime girdiğinde ilacın dozu 5 ila 10 kat artabiliyor. Gıdaların ilaçlarla nasıl etkileşime girdiğine ilişkin bağlantıların çoğu ise tesadüfen bulundu veya ilaç yaygın olarak kullanılabilir hale geldikten sonra ortaya çıktı.

Goggins, “Genellikle ilaçlar piyasaya çıktıktan sonraki yıllarda diğer gıdalarla klinik olarak ilgili etkileşimler ortaya çıkar” diyor. Gıda etkileşimleri hakkında daha fazla tavsiye ve uyarının ambalajlara eklenmesi gerektiğine inanıyor.

Peki hangi besinler hangi ilaçlarla etkileşime giriyor?

Nöroloji Uzmanı ve Farmakolog Yrd. Doç. Dr. Bahar Erbaş tek tek açıkladı…

BAZEN KÜÇÜK MİKTARLARDA BİLE ETKİLEŞİM ORTAYA ÇIKABİLİR

Besin maddeleri ve bitkisel ürünlerin genel kanının aksine, oldukça aktif kimyasal bileşenler içerebileceğini söyleyen Erbaş, “Buradaki kimyasal bileşen tabiri dışarıdan eklenen hormonlar, gübreler, tarım ilaçları değil, bitkinin kendi doğasından kaynaklanan kimyasalları ifade ediyor. Bitkilerin içeriğindeki kimyasal bileşen miktarını önceden kestirmek mümkün olmaz. Çünkü aynı bitki türü yetiştiği topraktan ve çevreden dahi etkilenebildiğinden değişen miktarlarda aktif kimyasal içerebilir ve içeriği standardize edilemez. Bazen küçük miktarlarda alınan besinlerde bile ilaçla etkileşim ortaya çıkabilir” dedi.

TEK YÖNLÜ DİYETLER RİSKİ ARTTIRIR

Erbaş; besinler ilaç emilimini, metabolizmasını, atılımını, kanda taşınmasını ve ilacın etki yerindeki gücünü değiştirerek ilaçların etkilerini arttırıp azaltabilir diyerek, “Birçok ilaç karaciğerde enzimler üzerinden metabolize olur. Eğer bu enzimlerin etkinliğini arttıran veya azaltan besinler alınır ise, ilacın görülmek istenen etkisi azalabilir veya ilaç toksik etki gösterebilir” dedi ve ekledi:

 “Karaciğerdeki bu enzimleri etkileyen besinler arasında en çok bilineni greyfurt suyu olmakla birlikte, diğer turunçgillerde de az çok benzer etki görülebilir. Bunun dışında birçok bitki (bazı çay, lahana, maydanoz, brokoli, domates, havuç, sarımsak ve soğan türleri…)  ve ateşte pişerek kömürleşmiş etler gibi hayvansal besinler de bu etkileşimi gösterebilir. Burada yine önemli olan alınan miktardır. Tek yönlü diyetlerde (günlerce benzer bitki sularının içilmesi vb) alınan miktar çok artacağından tehlike de artar. Aşırı asitli içecekler asit-baz yapıda olan ilaçların emilimini değiştirebilir. Bu sebeple ilaçlar su dışındaki sıvılar ile alınmamalı.”

ÇOĞU İLAÇ AÇKEN KULLANILMALI

Erbaş, birçok ilacın aç olarak alınması daha hızlı emilmesine, bazen de daha iyi emilmesine yol açacağını söyleyerek, “Bir ilaç besin ile etkileşiyor ve aç alınması gerekiyorsa, 8-12 saatlik açlık gerekiyor demek değildir. Farmakolojik olarak açlık, son yemekten 2 saat sonra, gelecek yemekten 1 saat önce anlamına gelir” ifadelerini kullandı.

Antiasit, demir, çinko preparatları, süt ve süt ürünleri bazı antibiyotiklerin ve ilaçların emilimini büyük miktarda azaltırlar. Bu sebeple alınma saatleri birbirinden birkaç saat farklı olmalı veya o antibiyotiğin kullanım sürecinde o besin destekleri veya besinlerin alınmaması gerekli.

Yrd. Doç Dr. Bahar Erbaş

KAN SULANDIRICI KULLANIRKEN K VİTAMİNİ İÇEREN BESİNLERE DİKKAT!

Kalp damar sistemine etkili ilaçlar içerisinde besinlerle en çok etkileşimi olan ilaç arasında kan sulandırıcı olan 'kumadin'in yer aldığını söyleyen Erbaş, “Etkisi oldukça güçlü olan bu ilaçların besinlerle etkileşimi çok önemli. Bu ilaç bazı damar tıkanıklıkları ve pıhtı atmasının önlenmesi gibi genellikle kardiyolojik ve nörolojik durumlarda kullanılır. Etki mekanizması K vitamininin pıhtı yapıcı etkisini önlemek olduğundan, kullanan kişinin yüksek doz K vitamini içeren besinleri (maydanoz, semizotu, kıvırcık, lahana, ıspanak, pazı, marul, leblebi, karaciğer, brokoli, Brüksel lahanası, şalgam, Balık yağı) sabit miktarda ve az tüketmesi gerekir. Ayrıca yoğurt içinde bulunan bakteriler bağırsaktan K vitamini yapımını arttırdığından çok miktarda tüketilmemeli. Bunun yanı sıra, kırmızıbiber, papatya, melek otu, solucan otu, sarımsak, keten tohumu, zencefil, yeşil çay, atkestanesi, tekesakalı, kavak tomurcuğu, zerdeçal, aslankuyruğu gibi bitkiler de etkisini değiştirebilir” açıklamalarında bulundu.

Etkisi azalabilir veya artabilir... Hangi besinler hangi ilaçlarla etkileşime giriyor

“Ginseng, omega 3 ve ginkgo biloba gibi ürünler, kan sulandırıcı kullanan hastalarda ciddi kanamalara yol açabilir. Beyin ve eklem sağlığına iyi geldiği düşünülen co-enzim q 10, glukozamin ve turmerik gibi besin destekleri de aynı riski içerir.”

2004 yılında yapılan bir araştırmaya göre, epilepsi ilaçlarının diyetteki yağ miktarından etkilendiği görülüyor. Bu tür ilaçlar sadece yağlarda çözülür ve bu nedenle yağ tüketiminde önemli bir azalma ile daha az etkili hale gelebilir.

 ‘KAFEİN BAŞ AĞRILARINDA KULLANILABİLİR’

Kafeinin günde 1-2 adet alınması vücutta olumlu etki yapabileceğini söyleyen Erbaş, “Ancak fazlası vücutta su kaybına yol açarak, özellikle yaşlılarda yaz aylarında problem yaratabilir. Kafeinin, baş ağrısında, diğer analjeziklerin etkisini arttırıcı etkisi var ve bu sebeple baş ağrısı hastaları kullanabilir. Fakat migren hastaları özellikle de reflü şikâyetleri varsa kafein ile reflü şikâyetlerinin artacağını bilmeli” dedi.

BİTKİ ÇAYI DEYİP GEÇMEYİN

Zayıflamak veya daha sağlıklı olmak adına tüketilen çaylara dikkat çeken Erbaş, “Kiraz sapı, maydanoz suları ve idrar söktürücü özelliği olan bitki sularının kullanımıyla vücutta meydana gelecek tuz kaybı bazı antidepresan kullanan hastalarda ciddi sodyum düşüklüğüne ve bu mekanizma ile bilinç kaybı, nöbet ve ölüm ile sonlanabilecek durumlara yol açabilir” dedi.

15/06/2022 18:16
Bu habere tepkiniz:
Habersiz kalmamak için Telegram kanalımıza katılın
ad
ad
TAGS: Etkisi azalabilir veya artabilir...
MANŞETLER

HK YAŞAM

© 2024 Haber Kıbrıs Medya Danışmanlık ve Matbaacılık Ltd.