KKTC Merkez Bankası Başkanı Rifat Günay, bankacılık sektörünün aktif büyüklüğünün 100 Milyar TL’ye dayandığını belirtti. Sektörde en sıkıntılı alanın krediler olduğunu kaydeden Günay, bankacılık sektörünün bilançonun yarısını kredi olarak kullandırabildiğini söyledi.

2021 yılında sektörün dönem net karının 1 Milyar 376 TL olduğunu söyleyen Günay, rakamın büyük göründüğünü ancak enflasyonla kıyaslandığında bankacılık sektörünün arzu edilen karlılığı yakalayamadığını ifade etti.

“Mevduatın yüzde 60’ını krediye döndürebiliyoruz” diyen Rifat Günay, buna karşın TL mevduatın, TL krediye dönüşüm oranının yüzde 100.68 olduğuna dikkat çekti.

Toplam mevduatın sadece yüzde 20’sinin TL olduğunun altını çizen Günay, 80 Milyar TL’lik mevduatın 16 Milyar TL’sinin Türk Lirası, 64 Milyar TL’sinin yabancı para olduğunu söyledi.

KKTC Merkez Bankası’nın aktif toplamının 2021 yılı sonu itibarıyla 29 Milyar TL olduğunu kaydeden Günay, bankanın karının 2021 yılında 506 Milyon 451 bin TL olduğunu belirterek, 2020 yılına göre rakamda yaklaşık yüzde 48’lik artış olduğunu belirtti.

KKTC Merkez Bankası Başkanı Günay, "KKTC Bankacılık Sektörü ve Genel Ekonomi" hakkında bilgilendirme toplantısı düzenledi. Toplantıda, Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Pelin Yaylalı ve Yönetim Kurulu üyesi Emrah İbrahimoğulları da hazır bulundu.

Golden Tulip Hotel’de yer alan toplantıda konuşan Günay, 2018’den itibaren bilgilendirme toplantısını her yıl yapmayı planladıklarını belirterek, 2021 yılında pandemi nedeniyle toplantıyı yapamadıklarını kaydetti.

Bankacılık sektörüne değinen Günay, ülkede 21 banka olduğunu, bunun 14’ünün özel sermayeli, 2’sinin kamu eliyle yönetilen banka, 5 tane de şube bankası olduğunu ifade etti.

Şube sayısına bakıldığında pandemi öncesi Aralık 2019’da 232 olan şube sayısının, 2020 yılında 222’ye düştüğünü, 2021 yılı sonunda 215’e ve bugün itibarıyla 215 şubeyle bankaların faaliyet gösterdiğini kaydetti.

En çarpıcı gelişmenin personel sayısında yaşandığını dile getiren Günay, Aralık 2019’da pandemi öncesinde 3 bin 193 personel çalışırken, bu sayının 2020 yılında 3 bin 118’e, 2021 yılında 3 bin 99’a düştüğünü, Mayıs 2022 itibarı ile sayının 3 bin 104’e yükseldiğini söyledi.

“Bankacılık sektörünün aktif büyüklüğü 100 Milyar TL’ye dayandı”

Bankacılık sektörünün aktif büyüklüğünün 100 Milyar TL’ye dayandığını kaydeden Günay, bunun yüzde 21,1’inin kamu eliyle yönetilen bankaların, yüzde 47’sinin özel sermayeli bankaların, yüzde 31,8’inin de şube bankalarının olduğunu belirtti. En sıkıntılı alanın ise krediler olduğunu kaydeden Günay, bankacılık sektörünün, bilançonun yarısını kredi olarak kullandırabildiğini söyledi.

Toplam kredilerin Mayıs 2022 itibarıyla 48 Milyar 274 Milyon TL olduğunu ifade eden Günay, 80 Milyar TL’lik mevduat ve 7 Milyar 380 Milyon öz kaynak olduğunu kaydetti. Günay, bilançonun yüzde 7,68’i kadar bankacılık sektörünün öz kaynak taşıdığını belirterek, pandemi döneminde öz kaynakların bilanço içindeki payının azalarak, devam ettiğini ifade etti.

“Bankacılık sektörü arzu edilen karlılığı yakalayamadı”

Bankacılık sektörünün karlılığına değinen Günay, 2021 yılında sektörün dönem net karının 1 Milyar 376 TL olduğunu söyledi. Rakamın büyük göründüğünü ancak enflasyonla kıyaslandığında bankacılık sektörünün arzu edilen karlılığı yakalayamadığını ifade eden Merkez Bankası Başkanı Rifat Günay, 2021 yılında enflasyon oranının yüzde 46 olduğuna dikkat çekti.

“Enflasyon muhasebesinin uygulanması gereken bir döneme girdik”

Bugün yıllık enflasyonun yüzde 110’a ulaştığına işaret eden Günay, “Uluslararası muhasebe standartlarına baktığımızda enflasyon muhasebesinin uygulanması gereken bir döneme girmiş görünüyoruz” dedi. Günay, ilerleyen süreçte ülkede sadece bankalar için değil reel sektör ve işletmeler için enflasyon muhasebesinin tartışılması gerektiğini söyledi.

Bankacılık sektörünün kar elde etmesi gerektiğini kaydeden Günay, “Sermayeyi biriktiriyoruz. Daha kötü günler için daha çok sermayeye ihtiyacımız var” diye konuştu. Rifat Günay, bunun ilerleyen süreçte Merkez Bankası’nın destekleyeceği bir alan olacağını belirtti.

Kredilerin donuklaşma oranının Aralık 2020’de 5,42 iken Mayıs 2022’de 3,58’e düştüğünü ifade eden Günay, düşüşün miktarsal bir düşüş olmadığını, kur artışı nedeniyle paydadan kaynaklanan matematiksel bir düşüş olduğunu söyledi.

“Mevduatın yüzde 60’ını krediye döndürebiliyoruz”

“Mevduatın yüzde 60’ını krediye döndürebiliyoruz” diyen Merkez Bankası Başkanı Günay, buna karşın TL mevduatın, TL krediye dönüşüm oranının yüzde 100.68 olduğuna dikkat çekti. Vatandaşın kurun nereye gideceğini öngöremediği için döviz kredisi almak istemediğini kaydeden Günay, “Merkez Bankası olarak TL ihtiyacını karşılamaya çalışıyoruz bankacılık sektörünün…” diye konuştu.

Mayıs 2022 itibarıyla toplam aktiflerin yüzde 50’sinin sadece krediden oluştuğunu ifade eden Günay, aktif karlılığın 2,68, öz kaynak karlılığının yüzde 32,76 olduğunu söyledi ancak enflasyona oranla yine arzu edilen karda enflasyonun altında kalındığını belirtti.

“Toplam mevduatın sadece yüzde 20’si TL”

Toplam mevduatın sadece yüzde 20’sinin TL olduğunun altını çizen Günay, 80 Milyar TL’lik mevduatın 16 Milyar TL’sinin Türk Lirası, 64 Milyar TL’sinin yabancı para olduğunu söyledi.

Toplam kredinin ise yüzde 35’inin Türk Lirası olduğunu ifade eden Günay, “Yani 46 buçuk Milyar canlı kredimiz var. Bunun 16 Milyar TL’si Türk Lirası, 30 Milyar TL’si yabancı para cinsi” diye konuştu.

“Türk Lirası mevduatın krediye dönüşüm oranında tarihi yüksek seviyede”

Mevduatın krediye dönüşüm oranında 2014 yılında yüzde 81’lere kadar ulaşıldığını ancak bugün bu oranın yüzde 60 olduğunu yineleyen Günay, Türk Lirası mevduatın krediye dönüşüm oranında ise tarihi yüksek seviyede olunduğunun altını çizdi ve yüzde 100 oranın geçildiğine vurgu yaptı. Günay, tahsili gecikmiş alacakların 2018’de 1 Milyar TL iken 2022 yılında 1.7 Milyar TL’ye çıktığını da söyledi.

“Merkez Bankası aktif toplamı 2021 yılı sonu itibarıyla 29 Milyar TL”

KKTC Merkez Bankası’nın aktif toplamının 2021 yılı sonu itibarıyla 29 Milyar TL olduğunu kaydeden Günay, bankacılık sektörünün aynı dönemde bilanço büyüklüğünün 79 Milyar TL olduğunu kaydetti. Merkez Bankası’nın bilanço aktifinin neredeyse tamamının likit değer olduğunu ifade eden Günay, 29 Milyar TL’nin 20 Milyar TL’sinin nakit değerler ve bankalardan alacaklarından oluştuğunu; 8.3 Milyar TL’sinin menkul değerler cüzdanından oluştuğunu söyledi.

“Yılsonu itibarıyla bizim yönettiğimiz rezervin miktarı 28 buçuk Milyar TL” diyen Günay, bu rakamın bugün 35 Milyar TL’ye geldiğini kaydetti.

“Merkez Bankası elde ettiği karı toplumla paylaşır”

“Merkez Bankası’nın rezerv yönetme kabiliyeti arttıkça, karlılık da artacaktır” diye konuşan Günay, “Karlılığın artması demek, bütçeye aktarılacak kaynağın artması demektir. Bütçeye aktarılan kaynak da millete gider. Merkez Bankası elde ettiği karı toplumla paylaşır” ifadelerini kullandı.

Merkez Bankası’nın 2020 yılında 341 Milyon 905 bin TL kar elde ettiğini ifade eden Günay, 2021 yılında karın 506 Milyon 451 bin TL olduğunu belirterek, rakamda yaklaşık yüzde 48’lik artış olduğunu söyledi.

Merkez Bankası’nın enflasyona yakın seviyede kar elde ettiğini belirten Rifat Günay, yasa gereğince karın yüzde 25’inin ihtiyat akçesi olarak ayrıldığını belirterek, “126 Milyon 612 bin TL’sini ihtiyat akçesi olarak ayırdık, 379 Milyon TL’sini de Hazine’ye aktardık” dedi.

Covid-19 Salgını ve Finansa Erişim

Pandemide işletmelerin kapanma nedeniyle nakit akışlarının bozulduğunu kaydeden Merkez Bankası Başkanı Günay, son dönemde yapılandırılan kredilerin gittikçe azaldığını ve çok sınırlı bir noktaya geldiğini belirtti.

Yapılandırma dışında kredi paketlerinin devreye konduğunu anlatan Rifat Günay, son paket hariç şu ana kadar 6 paket açıklandığını söyledi.

“Toplam 1 Milyar 390 Milyon TL kredi kullandırıldı”

6 paket çerçevesinde toplam 1 Milyar 390 Milyon TL tutarında kredi kullandırıldığını kaydeden Günay, kredilerden toplam 5 bin 721 işletme yararlandığını belirtti. Günay, kullandırılan kredilerin bakiyesinin 1 Milyar TL’ye düştüğünü ve sadece 390 Milyon TL’sinin geri ödendiğini kaydetti. Günay, 5 bin 721 işletmeden sadece 28 işletmenin tazmin talebinde bulunduğunu ve sadece 3,5 milyon TL tutarındaki kredinin takibe alındığını velirtti. Günay, “Krediler son derece başarılı, işletmeler kredileri ödüyorlar” vurgusu yaptı.

“Kredilerin 637 Milyon TL’sinin Merkez Bankası kaynaklarından kullandırıldı”

Kredilerin 637 Milyon TL’sinin Merkez Bankası kaynaklarından kullandırıldığını belirten Günay, “Bu rakamın tamamı krediye dönüştü" dedi.

Yeni üç kredi paketinin uygulanmaya alındığını hatırlatan Merkez Bankası Başkanı Günay, bayramdan sonra 3 kredi paketinin devreye gireceğini belirtti.

“TL yasal karşılıklarla finanse edebileceğimiz kaynakların sonuna gelmiş durumdayız”

Haziran 2022 itibarıyla pandemi başladığından bugüne Hazine’nin borçlandığı tutarın 976 Milyon TL olduğunu kaydeden Günay, bunun 638 Milyon TL’sinin KKTC Merkez Bankası tarafından verildiğini söyledi. Bankacılık sektörüne ve hazineye aktarılan kaynak ile yeni kredi paketine aktarılacak kaynağa işaret eden Günay, “TL yasal karşılıklarla finanse edebileceğimiz kaynakların sonuna gelmiş durumdayız” dedi.

“Biz para basan bir Merkez Bankası değiliz”

“Bunlar sonsuz kaynaklar değil, biz para basan bir Merkez Bankası değiliz” vurgusu yapan Günay, kredilerin geri dönüşüyle Merkez Bankası’nın kaynak sunabilecek durumda olacağını söyledi.

Günay, Hazine’nin 3 yıllık dönemde yaptığı net borçlanmanın, Kooperatif Merkez Bankası’na yapılan ödemeler düşüldüğünde, 440 Milyon TL olduğunu söyledi.

Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu

Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu’nun (TMSFİF) 3.2 Milyar TL aktif büyüklüğü olduğunu kaydeden Günay, bunun neredeyse tamamının likit değerlerden oluştuğunu belirtti. “Fon toplam yükümlülüklerimizin yüzde 6’sı kadar bir varlığa sahip” diyen Günay, Türkiye’de bu oranın yüzde 8 civarında olduğunu kaydetti. Rifat Günay, yüzde 10 hedefine dikkat çekti.

2000’deki bankacılık krizinden bu yana 16 banka kapandığını anlatan Günay, o tarihte TMSFİF’in bu haliyle organize olmadığı için ilk Bakanlar Kurulu kararıyla tasfiyeye giren bankaların Yurt Bank, Finans Bank, Everest Bank, Hür Bank ve Kıbrıs Kredi Bankası olduğunu belirtti.

Bu 5 bankanın TMSFİF’in bünyesinde değil Resmi Kabz Memurluğu nezdindeki Tasfiye Masasında olduğunu ve bankaların tasfiye halinde olduğunu anlatan Rifat Günay, geriye kalan bankaların fonun bünyesinde olduğunu söyledi.

TMSFİF’in Nisan-Mayıs 2020'de, 2000 yılından kalan 38.6 Milyon Dolarlık borcu Hazine’ye geri ödediğini kaydeden Günay, salgın döneminde TMSFİF’den toplamda 900 Milyon TL’ye yakın kaynak çıktığını belirtti.

Tasfiye halinde olan 5 bankayla ilgili olarak TMSFİF’in tasfiyeden yaklaşık 2 Milyar TL alacağı olduğunu ifade eden Günay, “Fonun, Kıbrıs Kredi Bankası’ndan yaklaşık 856 Milyon TL, Everest Bank’ın tasfiyesinden 466 Milyon TL, Yurt Bank’tan 254 Milyon TL, Hür Bank’tan 237 Milyon TL, Finans Bank’tan 176 Milyon alacağı var” dedi. Günay, bunun halledilmesi gerektiğini söyledi.

“Kalkınma Bankası siyaseti finanse eder hale geldi”

Kalkınma Bankası’nı ticari bankaların finanse ettiğini belirten Rifat Günay, ticari bankaların, mevduatının yüzde 2’si kadar Kalkınma Bankası tahvili almak zorunda olduğunu belirtti. Mayıs 2022 sonu itibarıyla bankacılık sektörünün aldığı tahvil tutarının 1 Milyar 650 Milyon TL olduğunu ifade eden Günay, Kalkınma Bankası yönetiminin açıkladığı rakamlara göre yüzde 50’nin üzerinde bir donuklaşma oranı olduğunu, bunun kendi verilerine yüzde 58 olduğunu kaydetti. Kalkınma Bankası’nın kullandırdığı kredilerin yüzde 58’inin donuk olduğunu belirten Günay, yüzde 11’inin ise yeniden ödeme planına bağlandığını anlattı ve bunun dahil edilmesi durumda oranın yüzde 69 olduğunu ifade etti.

“Kalkınma Bankası siyaseti finanse eder hale geldi. Bu arzu ettiğimiz bir sonuç değil” diyen Günay, Kalkınma Bankası’nın misyonuna geri dönmesi gerektiğini söyledi.

Bu konunun Türkiye ile yapılan mali protokolde de yer aldığını ve bir tasarı hazırlandığını kaydeden Rifat Günay, tasarıda, Kalkınma Bankası’nın, Bankacılık Yasası’na tabi tutulması, Merkez Bankası’nın denetimine açılması ve tahvil alma zorunluluğunun kaldırılması olduğunu kaydetti.

Kalkınma Bankası’nın batık kredileri tahsil etmesi gerektiğini dile getiren Günay, banka kurulduğundan bu yana 4 dosyanın icraya verildiğini belirtti. “Bu yapı sürdürülebilir bir yapı değildir” diyen Rifat Günay, “İşin kötü tarafı devlet bu kredilere kefil” eleştirisinde bulundu.

“Kıbrıs Türk Kooperatif Merkez Bankası’nı gerçek sahiplerine iade etmemiz lazım”

Kıbrıs Türk Kooperatif Merkez Bankası’nın 38 yıldır devlet eliyle yönetildiğini ifade eden Günay, “Bankayı gerçek sahiplerine iade etmemiz lazım” diyerek, ilk olarak hissedar köy kooperatiflerinin aktif olan ve olmayanlarının tespit edilmesi gerektiğini söyledi. Yasal mevzuat çerçevesinde mukayyitin bankaya atama yapmasının yasal olmadığını dile getiren Günay, “Yasallığı da tartışmalıdır” dedi.

Ülkeyi daha kalkınmış ve gelişmiş bir yere getirmek gerektiğini ifade eden Rifat Günay, kayıt dışılıkla mücadele etmek gerektiğini kaydederek, “Ekonomik aktiviteden devlet payını alamıyor” dedi.

Kredi kartıyla ödemelerin yaygınlaştırılması için yüzde 1’lik KDV iadesi uygulaması yapıldığını hatırlatan Günay, bunun tekrar hayata geçirilmesi gerektiğini söyledi. Günay, sigorta için mesleklere asgari beyan limiti konması gerektiğini de kaydetti.

“Devleti küçültmemiz lazım”

Kamuda reform gerekliliğine de dikkat çeken Rifat Günay, “Devleti küçültmemiz lazım. Hizmetin küçültülmesi değil, tam tersi hizmeti artırmamız gerekiyor. Daha az sayıda, daha nitelikli, daha liyakatlı insanlarla teknolojideki gelişmeleri kullanarak hizmete erişimi kolaylaştırmamız gerekiyor” dedi.

Dünyanın hiçbir yerinde emeklinin çalışandan daha fazla maaş almadığını kaydeden Günay, emekli memurların çalışandan daha fazla maaş aldığı eleştirisinde bulundu. Bunu çözmek gerektiğini söyleyen Günay, bunların konuşulması ve tartışılması gerektiğini belirtti.

“Biz bir şeyi teşvik etmiyoruz, para dağıtıyoruz”

Teşvik sistemine de değinen Günay, “Ülkedeki teşvik sistemi darmadağın durumda” diyerek, sistemin bütünüyle gözden geçirilmesi gerektiğini söyledi. Teşvikin sonsuza kadar olamayacağı bir sürenin olması gerektiğini kaydeden Günay, “Biz bir şeyi teşvik etmiyoruz, para dağıtıyoruz. Teşvik üretimi artırmak için yapılır” dedi.

Konuşmasının ardından sorular yanıtlayan Günay, bir soru üzerine, “Ülkedeki sorun yasalar değil, uygulamadır” dedi. Bir örnek vererek, 2019’da suç ihbarında bulundukları kişinin hala mahkemeye çıkarılmadığını kaydeden Günay, “Geç gelen adalet adalet değildir” vurgusu yaptı. Günay, tapuda da aynı sorunun yaşandığını anlattı.

Euro muhasebesiyle ilgili bir soru üzerine Günay, hangi para birimine geçileceğinin siyasi bir karar olduğunu belirtti. Günay, muhasebe ele olarak alındığında bunun endekslemek olarak değerlendirdiğini kaydetti. “Ülkede böyle bir şey yapılmak isteniyorsa AB ile anlaşma yapılır. Niye anlaşma diyorum? Operasyonu yürütemezsiniz” diye konuşan Rifat Günay, bu işin operasyonel tarafının çok zor olduğunu kaydetti.